ชื่อวิทยาศาสตร์ Basella alba Linn.
Basella rubra Linn. (Syn.)
ชื่อพื้นเมือง ผักปั๋ง
ส่วนที่เป็นผัก ยอดอ่อน ใบอ่อน ดอกอ่อน
ฤดูกาล / รส ฤดูฝนและฤดูหนาว / รสขมจัด
การขยายพันธุ์ เพาะเมล็ด ชำกิ่งแก่
ประโยชน์ทางยา ใบ-ขับปัสสาวะ ดอก-แก้เกลื้อน ราก-แก้มือเท้าด่าง แก้รังแค ก้าน-แก้ท้องผูก
ลักษณะพฤกษศาสตร์
ผักปลังเป็นไม้เลื้อย ลำต้นกลม อวบน้ำไม่มีขน แตกกิ่งก้านสาขาได้มาก ลำต้นเป็นสีเขียวหรือสีม่วงแดง แผ่นใบอวบน้ำใบรูปร่างเป็นรูปไข่หัวใจหรือปนขอบขนานใบกว้าง 2-6 ซม. ยาว 2.4-7.5 ซม.ใบลักษณะมัน ไม่มีขน หากขยี้ดูจะเป็นเมือก เหนียว ดอกเป็นดอกช่อ ดอกของผักปลังขาวสีขาว ดอกของผักปลังแดงสีขาวอมชมพู ใบประดับ 2 ใบเล็กๆ ติดกันและปลายแยกออกเป็น 5กลีบ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5-6 มม. ลูกแก่จะมีสีม่วงอมดำ เนื้อนิ่มภายในผลมีน้ำสีม่วงดำหรือสีขาว
การปลูกผักปลังพบในบริเวณไร่เลื่อนลอยและพบขึ้นได้เองตามที่ชื้นทั่วไป ผักปลังเป็นไม้ที่ปลูกง่ายและออกยอดเกือบตลอดปี ชาวบ้านภาคอีสานและภาคเหนือมักนำไปปลูกบริเวณรั้วบ้าน ผักปลังขยายพันธุ์ได้ 2 วิธีคือ การเพาะเมล็ดและการชำกิ่งแก่ การเพาะเมล็ดทำได้โดยนำเมล็ดแก่ไปตากแห้ง แล้วนำไปชำในถุง หรือ กระถางรอจนเกิดต้นอ่อนแล้วนำไปปลูกตามริมรั้ว หรือสร้างค้างให้เลื้อย ผักปลังเพาะได้ช่วงพฤษภาคมหรือต้นฤดูฝน
ประโยชน์ทางยา ก้าน สรรพคุณแก้พิษฝี แก้ขัดเบา แก้พรรดึก แก้ท้องผูก ลดไข้ นอกจากนี้หมอตำแยทางภาคเหนือได้นำใบผักเอาน้ำคั้นเมือกมาทาช่องคลอด ช่วยให้หญิงมีครรภ์คลอดง่ายขึ้น และแนะนำให้หญิงมีครรภ์รับประทานผักปลัง
ใบ สรรพคุณ ขับปัสสาวะ แก้อาการอักเสบ แก้กลาก บรรเทาอาการผื่นคัน
ดอก สรรพคุณ แก้เกลื้อน
ราก สรรพคุณ แก้มือเท้าต่าง แก้รังแค แก้พิษพรรดึก
ส่วนที่เป็นผัก/ฤดูกาล ยอดอ่อนใบอ่อนและดอกอ่อน รับประทานเป็นผักออกในฤดูฝน และฤดูหนาว
รสและประโยชน์ต่อสุขภาพ
ยอดอ่อน ใบอ่อน ดอกอ่อน รสจืดเย็น เป็นผักที่มีสรรพคุณตามที่กล่าวแล้วช่วยให้ท้องระบายอ่อนๆ ส่งผลดีต่อระบบขับถ่ายของร่างกาย ผักปลัง 100 กรัม ให้พลังงานต่อร่างกาย 21 กิโลแคลอรี่ ประกอบด้วยเส้นใย 0.8 กรัม แคลเซียม 4 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 40 กรัม มิลลิกรัม เหล็ก 1.5 มิลลิกรัม วิตามินเอ 9,316 IU วิตามินบีหนึ่ง 0.07 มิลลิกรัม วิตามินบีสอง 0.20 มิลลิกรัม วิตามินซี 26 มิลลิกรัม
ตัวอย่างอาหาร
แกงผักปลัง(อาหารเหนือ)
เครื่องปรุง
ผักปลัง 1 กำ ปลาแห้ง 2 ขีด (อาจใช้แทนหรือแคบหมูแทนก็ได้) พริกแห้ง 2 เม็ด หัวหอม 2 หัว กระเทียม 5 กลีบ ปลาร้าสับ 1 ช้อนโต๊ะ กะปิ ? ช้อนโต๊ะ เกลือ ? ช้อนโต๊ะ
วิธีปรุง
1 เด็ดผักปลังเป็นท่อนสั้นๆ ล้างให้สะอาดและพักไว้
2 โขลกพริกแห้ง หัวหอม กะปิ กระเทียม ปลาร้า เกลือ ให้ละเอียด
3 นำหมอใส่น้ำและต้มปลาแห้งให้เดือดได้ที่แล้ว ใส่น้ำพริกแกง ที่โขลกไว้แล้วจากนั้นจึงใส่ผักปลังคนให้สุกทั่วปรุงรสตามชอบใจและยกลง
นอกจากนี้ผลของผักปลังที่มีสีม่วงดำยังสามารถนำมาผสมกับขนมได้ เช่น ขนมบัวลอย ขนมเปียกปูน ขนมน้ำดอกไม้เป็นต้น
เรียบเรียบข้อมูลเพิ่มเติมโดย manman
