ต้น สาวร้อยผัว

สาวร้อยผัว/สามสิบ

สาวร้อยผัว ชื่อนี้มาจากภาษาฮินดีว่า "Shatavari" แปลว่า Hundred Husbands
ซึ่งในประเทศอินเดีย สาวร้อยผัวถือเป็นสมุนไพรครอบจักวารเลยทีเดียว 

ส่วนชื่อที่เรียกๆ กันของสาวร้อยผัว ก็คือ Wild Asparagus
เพราะว่ามีหน้าตาเหมือนกับ Asparagus หรือหน่อไม้ฝรั่งนั่นเอง 

เป็นไม้วงศ์หน่้อไม้ฝรั่ง ASPARAGACEAE
มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Asparagus racemosus

สาวร้อยผัว เป็นสมุนไพรที่ดังมากเมื่อไม่กี่ปีมานี้ เมื่อโรงพยาบาลเจ้าพะยาอภัยภูเบศร
ได้ปลุกกระแสขึ้นมาต่อจากน้ำลูกยอ และกวาวเครือขาว/แดง 

สรรพคุณของสาวร้อยผัวนับว่ามหัศจรรย์ที่เดียว 

"สาวร้อยผัว" 

คนภาคกลางเรียก "สาวร้อยปี" "สาวพันปี" "รากสามสิบ" หรือ "สามร้อยราก" 

คนภาคอีสานเรียก "ผักชีช้าง" หรือ "เชียง" ใช้รับประทานเป็นผักได้ 

โดยยอดอ่อน ผลอ่อนรับประทานสดๆ และยังนำมาต้มหรือแกงอ่อมก็ได้เช่นกัน
ทำให้มีกลิ่นหอมคล้ายผักชีลาว

คนภาคเหนือเรียกสมุนไพรชนิดนี้ ว่า "ม้าสามต๋อน" หรือ "พอควายเมาะ"
ใช้เป็นยาดอง ยาบำรุง สำหรับเพศชาย เพราะกินแล้วทำให้คึกคักเหมือนม้า 3 ตัวรวมกัน
หรือแข็งแรงเหมือนควายถึก

ภาคใต้เรียก "ผักหนาม" เพราะลำต้นมีตุ่มๆหนามเกี่ยวเล็กๆ ใช้รับประทานเป็นผักกับน้ำพริก
เช่นเดียวกับทางภาคอีสาน

นอกจากเรื่องของการนำ มารับประทานแล้ว รากของสมุนไพรชนิดนี้ยังสามารถนำมาทุบ
หรือขูดกับน้ำ ทำเป็นน้ำสบู่ซักเสื้อผ้าได้อีกด้วย
หมอยาโบราณส่วนใหญ่จะรู้ว่าสาวร้อยผัวเป็นยาบำรุงสำหรับสตรี จึงมีชื่อว่า "สาวร้อยผัว"
กล่าวคือไม่ว่าจะอายุเท่าใดก็ยังสามารถมีลูกมีผัวได้

วิธีการนำมาใช้นั้น
นำรากมาต้มกิน หรือนำรากไปตากแห้งแล้วบดเป็นผงปั้นเป็นลูกกลอนกินกับน้ำผึ้ง
หรือทำเป็นของหวานคือ "รากสามสิบแช่อิ่ม" 

เป็นยาบำรุงในผู้หญิง
ในการทำให้ผู้หญิงกลับมาเป็นสาว (female rejuvenation)
ภาวะประจำเดือนไม่ปกติ ปวดประจำเดือน ภาวะมีบุตรยาก ตกขาว ภาวะหมดอารมณ์ทางเพศ
ภาวะหมดประจำเดือน (menopause) บำรุงน้ำนม บำรุงครรภ์ ป้องกันการแท้ง (habitual abortion)
ใช้ยับยั้งเบาหวาน เป็นพิษต่อเซลล์มะเร็ง กระตุ้นภูมิคุ้มกัน ต้านอาการเม็ดเลือดขาวต่ำ 

ลดระดับไขมันในเลือด ป้องกันกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด ลดอาการหัวใจโตที่เกิดจากความดันโลหิตสูง
ขับน้ำนม ยับยั้งการเกิดแผลในกระเพาะอาหาร ยับยั้งพิษต่อตับ

เนื่องจากเป็นสมุนไพรที่ออกฤทธิ์คล้ายฮอร์โมนเอสโตรเจน จึงห้ามใช้ในสตรีที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็ง
เช่น ผู้ป่วยโรค uterine fibrosis หรือ เนื้องอกในมดลูกและรังไข่

การทดลองทางคลินิก คือการใช้ในการรักษาโรคกระเพาะ โดยการให้รับประทานผงแห้งของราก
พบว่าได้ผลดีในการรักษาแผลที่กระเพาะอาหารและลำไส้เล็ก และลดภาวะกรดเกินในกระเพาะ

สำหรับการปลูกสาวร้อยผัวนั้น จะใช้เมล็ดและรากในการปลูก เป็นพืชที่ปลูกง่าย ทนแล้ง
เพราะออกแบบมาเป็นไม้ทนแล้ง มีรากขนาดใหญ่สำหรับกักเก็บน้ำ และใบที่ลดรูปเป็นเกล็ดเล็กๆ
ที่มองไม่เห็น ส่วนที่เป็นใบเส้นๆนั้น เป็นส่วนของกิ่งที่ยื่นออกมาทำหน้าที่แทนใบ แต่จะไม่มีปากใบ
จึงไม่ค่อยมีการสูญเสียน้ำ

สาวร้อยผัวชอบดินร่วนปนทราย มีการระบายน้ำดี แต่ก็ขึ้นได้แทบทุกสภาพดินและสภาพอากาศ
ให้ดอกในช่วงฤดูฝน เมื่อให้ดอกติดเมล็ดแล้ว ควรตัดลำต้นทิ้งเพื่อให้แตกใหม่
จะทำให้มีลำต้นที่สมบูรณ์แข็งแรงมากกว่า

สาวร้อยผัวควรปลูกลงดิน ไม่ควรปลูกในกระถาง เพราะมีรากขนาดใหญ่แบบเดียวกับกระชาย
หรือหนอนตายอยาก แต่ขนาดใหญ่กว่ามาก อาจยาวเป็นเมตร ไม่เหมาะกับการปลูกในกระถางขนาดเล็ก
แต่ตรงกันข้ามกับรากขนาดยักษ์ สาวร้อยผัวมีลำต้นเป็นไม้เลื้อยขนาดเล็กๆเท่านั้นเอง